Prostat Biyopsisi Genel Bilgiler
Prostat kanseri dünyada ikinci, Avrupa ve Amerika’da en sık tanı alan kanser türüdür. Prostat kanserinin tanısı ve taraması kandan alınan Prostat Spesifik Antijen (PSA) seviyelerine, parmakla yapılan prostat muayenesi ve makattan yerleştirilerek ultrason cihazı (TRUS) kılavuzluğunda alınan biyopsilere dayanmaktadır.
Prostat biyopsisi ilk uygulanmaya başladığı 1930’lu yıllarda körlemesine bir şekilde makattan ilerletilen parmak eşliğinde yapılmaktaydı. 1989 yılında ultrason eşliğinde prostat biyopsisinin (TRUS) kullanıma girmesiyle devrim niteliğinde gelişmeler olmuş ve hastalığın görülme oranında artışlar saptanmıştır.
Prof. Dr. Fatih Atuğ, "Füzyon Biyopsi" hakkında bilgiler veriyor.
Standart prostat biyopsisi (TRUS)
TRUS eşliğinde uygulanan standart biyopside makattan ilerletilen ultrason cihazının oluşturduğu 2 boyutlu prostat görüntüsü eşliğinde prostatın rektumla komşu olan arka yüzeyinden inceleme amaçlı doku örnekleri alınmaktadır (Şekil-1). Bu yöntemde prostat arka yüzeyinden haritalandırılma metoduyla ortalama 12 ayrı noktadan parça alınarak patolojik incelemeye yollanmaktadır. Standart biyopsi yıllardan beri kullanılmakta olan yöntem olsa da, prostat kanseri atlama oranı yüksektir. Bu yöntemle sadece 3-4 (%30-40) hastadan biri prostat kanseri tanısı almaktadır. Tanı alamayan ve prostat kanseri açısından şüpheli bulguları devam eden hastalar ise tekrar-tekrar standart biyopsi işlemine maruz kalmaktadır. Biyopsi işleminin ise göz ardı edilemeyecek düzeyde ciddi enfeksiyon riski potansiyeli birçok çalışmalarda ispatlanmıştır.
Şekil 1. Standart TRUS biyopsisinin şematik görüntüsü.
Makat bölgesinden ilerletilen ultrason cihazının probuyla barsak duvarına yaslanan prostat arka yüzeyinden doku örneği alınmaktadır. Prostat ön yüzeyden örnekleme yapılması güç olduğundan bu alandaki tümörler çoğunlukla atlanmaktadır.
MR-TRUS Füzyon Biyopsi Teknolojisi
Son yıllarda geliştirilen ve standart biyopsilerin oluşturduğu dezavantajların önüne geçmeyi hedefleyen MR füzyon teknolojisi ile yüksek kanser yakalama oranı elde edilmekte ve tespit edilen tümörün doğru evrelendirilmesi sağlanmaktadır.
Füzyon biyopsi teknolojisinin temelini multiparametrik prostat MR (kısa olarak mpMR) görüntülerinin TRUS görüntüleriyle birleştirilmesi oluşturmaktadır. Prostat kanseri açısından riskli kabul edilen hastalara çekilen mpMR görüntülerinde kanser odakları yüksek bir doğrulukla tespit edilebilmektedir. Biyopsi işlemine geçmeden önce prostatın tamamı 3 boyutlu şekilde yazılım yardımıyla oluşturulmakta ve prostat dokusu içinde tespit edilen kanser odağı da 3 boyutlu hale getirilerek incelenebilmektedir. MR’da oluşturulan 3 boyutlu görüntülerin makattan ilerletilen ultrason ile oluşturulan görüntülerle üst-üste getirilmesiyle ‘füzyon’ işlemi gerçekleştirilmektedir (Şekil-2 ve 3). Özel yazılım ve ultrason cihazı yardımıyla oluşturulan füzyon işlemi sayesinde standart biyopsiden farklı olarak prostatın 3 boyutlu haritalandırılması ve planlı olarak istenen her noktadan doku örneği alınması sağlanmaktadır. Bu yöntemle standart biyopsiden daha yüksek oranda kanser saptanmaktadır (yaklaşık %80).
Şekil-2. Artemis™ MR-TRUS füzyon biyopsi sistemi.
Kanserli odakların önceden işaretlendiği mpMR görüntüleri cihaza transfer edilerek ultrason görüntüleri ile kombine edilmekte ve füzyon yapılmaktadır.
Şekil 3. Prostat kanserinin Multiparametrik MR görüntüsü ve Füzyon biyopsi işlemi
(a), (b) ve (c) resimlerinde prostatın orta kısmında tespit edilen kanser odağı gösterilmiştir.
(d) – MR ve ultrason görüntüsünün birleştirilmesi (füzyon) ile oluşturulan prostatın 3 boyutlu görüntüsü (Prostat içinde yeşil alan olarak işaretli kanser dokusu gösterilmiştir. Kırmız çizgiler füzyon görüntüsü altında kanserli alandan geçen biyopsi iğnesi trasesini göstermektedir).
Costa DN, Pedrosa I, Donato F Jr, Roehrborn CG, Rofsky NM. MR Imaging-Transrectal US Fusion for Targeted Prostate Biopsies: Implications for Diagnosis and Clinical Management. Radiographics. 2015 May-Jun;35(3):696-708.
Füzyon Biyopsinin Standart Biyopsiye Göre Faydaları Nedir?
Güncel bilimsel çalışmalar füzyon biyopsi teknolojisi kullanılarak standart biyopsiye oranla daha fazla prostat kanseri saptandığını göstermektedir.
Yukarıda belirtildiği gibi kanser saptama oranı standart prosedürde %30-40 iken, füzyon biyopsiyle %80’e çıkmaktadır.
Daha doğru olarak alınan füzyon biyopsiler ile fazladan yapılan biyopsilerin de önüne geçilmektedir. MR teknolojisinin geliştirilmesiyle kanser dokusunun klinik önemini önceden belirlemeye yardımcı olan özel skorlama sınıflamasının da geliştirilmesi yol açmıştır (PI-RADS skorlaması (Prostate Imaging-Reporting and Data System)). Bu sınıflama ve yazılımsal gelişmeler sayesinde klinik anlamlı, yani daha çok ölüm ve komplikasyonlara yol açabilecek prostat kanseri standart yönteme göre 4 kat daha fazla tespit edilebilir hale gelmiştir.